تعاریف مالکیت فکری، patent و… و چگونگی ثبت در ایران و ثبت بین المللی

در این مطلب تعاریف مالکیت فکری و چگونگی ثبت آن در ایران گردآوری شده که در ادامه به مختصری از آن اشاره می شود.

به نظرم قبل از خواندن این مقاله، نوشته های اخیر  را مطالعه بفرمایید کمک مناسبی می کند

حقوق مالکیت فکری یا معنوی عبارت است از حقوق مربوط به آفرینش ها و خلاقیت های فکری در زمینه های علمی، صنعتی، فنی و ادبی و هنری. در کنوانسیون ها و موافقت نامه های مربوط و حتی در موافقت نامه جنبه های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی (تریپس) که نسبت به کنوانسیون های قبلی از جامعیت بیشتری برخوردار است، تعریف جامع و مانعی از این حقوق داده نشده بلکه اغلب مصادیق آن برشمرده شده و سپس حدود و ثغور حقوق مرتب بر آن ها مشخص شده است. هر چند در کنوانسیون های مورد بحث تعریفی از مالکیت معنوی و حقوق موضوع حقوق مالکیت داده نشده ولی در نوشته های علمی در این باره سعی شده است که این نقیصه تاحدی برطرف شود. از جمله مایکل بلانکنی مالکیت معنوی را چنین تعریف نموده است: “حقوق خلاقیت های فکر و ذهن بشر که دولت در قبال آن ها به پدید آورندگان آن حق انحصاری بهره برداری را برای مدت معینی به منظور جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران اعطاء می نماید.” در کشور ما نیز حقوق دانان در تعریف حقوق مالکیت معنوی اتفاق نظر ندارند و به علاوه تعریف جامع و مانعی را ارائه نداده اند.

دکتر صفائی مالکیت های فکری را حقوقی می داند که دارای ارزش اقتصادی و دادوستد است ولی موضوع آن ها شی معین مادی نیست و موضوع این حقوق فعالیت و اثر فکری انسان است.

دکتر کاتوزیان حقوق مالکیت معنوی را حقوقی می داند که به صاحب آن اجازه می دهد از منافع و شکل خاصی از فعالیت یا فکر انسان منحصراً استفاده نماید.

دکتر میرحسینی به نقل از وایپو، حقوق مالکیت معنوی را در معنای وسیع کلمه حقوق ناشی از آفرینش ها و خلاقیت های فکری در زمینه های علمی، صنعتی، ادبی و هنری می داند. دکتر سید حسن امامی با تبعیت از قانون مدنی فرانسه اموال را به دو قسمت مادی و غیرمادی تقسیم نموده است و اموال غیرمادی را اموالی می داند که وجود مادی و عینی در خارج ندارند ولی جامعه وجود آن را اعتبار نموده و قانون هم آن را شناخته است مانند حق تالیف، حق تصنیف و حق اختراع.

با توجه به مراتب فوق، آنچه در همه این تعاریف مشترک است این است که مالکیت های معنوی مالکیت های عینی و ملموس نیستند و یکی از آثار مترتب بر این ویژگی این است که نقض این مالکیت ها نیز می تواند سهل تر از نقض حقوق مالکیت های عینی صورت پذیرد. نتیجه دیگر مترتب بر این امر این است که نمی توان قاعده حاکم بر اموال در حقوق بین الملل خصوصی و تعارض قوانین را در مورد آنان اعمال نمود و باید به دنبال قاعده دیگری بود که استثناء بر قاعده اموال باشد.

گونه های مختلف مالکیت فکری:

–     Copyright : که در فارسی به حقوق مؤلف ترجمه می شود و حقوق مرتبط با آثار ادبی- هنری است.

–     Patents : به اختراعات مربوط است. به گواهینامه ثبت اختراع Patent  گفته می شود.

–     Industrial designs : طرح های صنعتی. در مالکیت فکری منظور از طرح صنعتی ویژگی های ظاهر و زیبایی شناختی کالا است که جنبه خلاقانه و ابتکاری دارد و موجب چشم نوازی و مشتری پسند شدن محصول می شود.

–     Trademarks: علائم تجاری که نشانه ها و علامت هایی هستند که کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت را از کالاها و خدمات یک شخص و شرکت دیگر متمایز می کنند که در بازار به عنوان شناسنامه یک کالا یا خدمات است. در خدمات هم علامت تجاری داریم که  Mark Service نامیده می شود.

–     Geographical indications: نشانه های مبداء جغرافیایی کالا. برخی از کالاها هستند که به علت مبداء جغرافیایی شان کیفیت و ارزش خاصی پیدا می‌کنند. قانون با ضوابطی از این اسامی حمایت می کند مثل دارجلینگ که اسم منطقه خاصی است که در آن این چای معروف با آن طعم و بوی مخصوص تولید می شود. در ایران هم مثل زعفران قائنات یا گلاب قمصر که نام جغرافیایی آنها کیفیت خاصی را در ذهن مصرف کننده ایجاد می کند وجود دارد و بر طبق قانون تنها کسی می تواند از این نشان استفاده کند که کالایش را در آن منطقه جغرافیایی تولید کرده باشد و دیگری در جایی دیگر چنین نشان منطقه ای را نمی تواند انتخاب کند.

–     Trade secrets: رازهای تجاری که مربوط به اطلاعات محرمانه ای است که ارزش تجاری دارند و قانون از این اطلاعات حمایت می کند.

–     New plant varieties: گونه های جدید گیاهی، در حوزه کشاورزی در کنار گونه های جدیدی که از طریق پیوند و یا امروزه مهندسی ژنتیک تولید می شود، به پیوند زننده یا تولید کننده حقوقی تعلق می گیرد و تولید محصول تا مدت خاصی در انحصار او قرار می گیرد.

–     Protection against unfair competition:رقابت غیر منصفانه که یک عنوان کلی است در واقع از نظر قانون، تجارت باید منصفانه باشد و مکارانه نباشد. تاجران در بازار باید رفتار منصفانه داشته باشند و اگر رقابت و رفتار غیرمنصفانه وجود داشته باشند قانون با آن برخورد می کند. مثلا اگر شرکتی علیه رقیب خود اطلاعات دروغی را در بازار پخش کند یا از رقیب خود تقلید غیر مجاز کند و مشتری را فریب دهد به آن رقابت غیرمنصفانه گفته می شود.

utility model یک نوع پتنت است که در اصطلاح به آن پتنت کوچک می گویند و در آمریکا به آن Design patent می گویند و پتنت هایی را شامل می شود که بر اساس شکل آن دستگاه و یا … آن اختراع یا فرآیند شکل می گیرد، یعنی نوآوری آن در شکل خاص آن است مثلا پره های کشتی و …. و البته هزینه آن هم کمتر از پتنت معمولی است.

باید توجه داشت که در حقوق مالکیت فکری از ایده حمایت نمی شود، ایده تا زمانی که تجلی پیدا نکرده و بیان نشده است از آن حمایت نمی شود. ایده با توجه به این که به چه حوزه ای وابسته است متفاوت است، گاهی ایده یک رمان است تا زمانی که در ذهن نویسنده بوده و بیانش نکرده، جایی برای حمایت ندارد اما همین که بیان شد و انتشار یافت، از آن ایده اظهار شده حمایت می شود. در اختراع هم ایده ای قابل حمایت است که سه شرط داشته باشد؛ جدید، قابل کاربرد صنعتی و دارای خلاقیت، ابتکار و نوآوری باشد.

برای مثال ایده چراغ روشنایی اگر در ذهن ادیسون می ماند، حقوقی هم نداشت ولی زمانی که اظهار می شود و قابلیت اجرا پیدا می کند، قانون از آن حمایت می کند. مدت حمایت هم محدود است. مدت حمایت از هر اختراع،۲۰ سال است و بعد از آن وارد دارایی های عمومی (public domain) می شود یکی از دفاع هایی که موافقین مالکیت فکری در قبال مخالفانشان دارند، همین بحث محدودیت زمانی در حمایت است. حمایت محدود از اختراع موجب می شود تا مخترع با خیال راحت اختراعش را فاش و ثبت کند و بیست سال هم از آن بهره برداری کند و پس از آن همه می توانند از آن استفاده کنند.

برای مطالعه بیشتر قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، مصوب ۱۳۸۶، به این لینک مراجعه نمایید.

درمورد ثبت اختراع جهانی هم باید عرض کنم
اختراع را باید در کشوری ثبت کرد که مخترع از ثبت در آن کشور دنبال منفعتی می گردد (مثلا:آمریکا ، آلمان، اروپا، ایران و…)حتی اگر آن کشور در شاخ افریقا و یا افغانستان باشد مهم نیست، ولی به طور کلی ثبت پتنت در امریکا به دلیل ساختار منسجم و سیستم پاسخگویی سریع تر آن راحت تر است و بعد از آن هم اداره ثبت اختراع اروپا خوبه
نحوه اقدام برای ثبت جهانی اختراع هم به این صورت است که شما می توانید به طور مستقیم و یا با گرفتن وکیل اقدام به پرکردن فرمها و نوشتن محتوای اختراع مبتنی بر سیستم آن سازمان(اعم از خلاصه، شرح اختراع, ادعا ها, و اشکال ) نمایید گرچه نوشتن انفرادی بدون وکیل به هیچ وجه توصیه نمی شود.
یک خبر خوب برای شما اینکه نیازی به مراجعه به کشوری که می خواهید ثبت کنید اختراع را نیست حتی نیازی ندارید که آشنایی در آن کشور داشته باشین و تمامی کارها بر اساس سیستم ای آنلاین صورت می گیرد.

یک نکته که شاید برای شما جالب باشه اینه که تاثیر ثبت اختراع و بویژه پتنت در کشورهای صنعتی (مثل امریکا، اروپا، ژاپن) تاثیر بسزایی  در پذیرش دانشگاه ها دارد.

برای پیدا کردن یک شرکت و یا شخص که بتوانید لیسانس اختراع خود را به آن واگذار کنید شرکت های بروکر وجود دارند و راه های دیگر، توضیح در ارتباط با این بخش بسیار زیاد است. ولی می توانید جهت اطلاع بیشتر در این زمینه به لینک زیر مراجعه نمایید

http://zireasemanekhoda.blogsky.com/1391/07/24/post-644
می توانید جهت اطلاع بیشتر در زمینه پتنت هم به لینک زیر مراجعه نمایید و مقاله ها و اخبار حوزه پتنت را پیگیری نمایید.
http://www.nano.ir

_{http://brandztech.com}

_{http://www.iranpatent.ir/}

_{http://www.nobanlaw.com}

_{http://new.iriplaw.ir}

_{http://www.patentiniran.com}